Systematic Physical Geography and Regional Studies
Systematic Physical Geography and Regional Studies Önsöz - Y. Doç. Dr. Ahmet ERTEK Kıymetli akademisyen hocamız Prof. Dr. Mehmet Yıldız HOŞGÖREN’in coğrafya mesleğinde 40. Yılı anısına hazırlanan “Fiziki Coğrafya Araştırmaları; Sistematik ve Bölgesel (Prof.Dr. M. Yıldız Hoşgören’e Armağan)” isimli bu kitap, onun akademisyen meslektaşları, dostları ve arkadaşları ile doktora öğrencileri; hatta doktora, doçentlik ve profesörlük jürilerine girdiği meslektaşları tarafından kaleme alınmış çalışmalardan oluşmaktadır. Kitap iki bölümden meydana gelmiştir. İlk bölümde Yıldız Hoca’nın hayatı ve eserleri ile Yıldız Hocayla ilgili anılara ve fotoğraflara; ikinci bölümde ise çeşitli akademisyen yazarların özgün bilimsel makalelerine yer verilmiştir. Kitaptaki yazıların genelde fiziki coğrafya ağırlıklı olması, hocanın anısına çıkan bu kitaba coğrafya ailesinin büyük bir ilgi göstermesi ve katkı vermesinden kaynaklanmaktadır. Bu nedenle; Prof.Dr. A.M.Celal ŞENGÖR “İstanbul Boğazı Niçin Boğaziçi’nde Açılmıştır?”, Prof.Dr. Ali Selçuk BİRİCİK “Yer İlimleri”, Prof.Dr. Ali Osman ÖNCEL “Time-elapse heterogeneity measurement in two sedimentary rocks: implications for CO2 sequestration”, Prof.Dr. Barbaros GÖNENÇGİL “Şehirleşmenin Sıcaklık Trendleri Üzerine Etkileri ve Şehirsel Isı Adası Kavramı”, Prof.Dr. Halil Murat ÖZLER ve Linda VANLIOĞLU “Ağva (İstanbul) Dolayının Hidrojeolojisi”, Prof.Dr. Halil Murat ÖZLER ve Araş.Gör. Seval KARAMAN “Gebze ve Dilovası’nın (Kocaeli) Hidrojeolojik İncelemesi”, Prof.Dr. Mehmet Ali ÖZDEMİR ve Araş.Gör. Muhammet BAHADIR “Eber ve Akşehir Göllerinin Hidro-Klimatik Trend Analizi”, Prof.Dr. Meral AVCI “Moleküler Biyocoğrafya: Gelişimi, Kapsamı, Paleobiyoloji ve Biyolojik Çeşitlilik Açısından Bir Değerlendirme”, Prof.Dr. Nurten GÜNAL “Pırnal Meşesi (Quercus ilex)’nin Türkiye’de Coğrafi Yayılışı, Ekolojik ve Floristik Özellikleri”, Prof.Dr. Saadettin TONBUL ve Yrd.Doç.Dr. Murat SUNKAR “Batman’da Yaşanan Sel Olaylarının (31 Ekim - 1 Kasım 2006) Sebep ve Sonuçları”, Prof.Dr. Sedat AVCI “Türkiye’de Nüfusun Deprem Bölgelerine Göre Dağılımı (1935- 2010)”, Prof.Dr. İbrahim ATALAY “Türkiye’de Karstlaşma ve Karst Ekolojisi”, Doç.Dr. A.Evren Erginal “Yalıtaşı Araştırmalarında SEM/EDX ve XRD Analizlerinin Katkısı Hakkında Bir Not”, Doç.Dr. Deniz Ekinci “Gülünç Çayı Havzasının Jeomorfolojisi”, Doç.Dr. Deniz Ekinci “Gülüç Çayı Havzasının Hidrografya ve Uygulamalı Hidrografya Özellikleri ile Gülüç Çayı Havzasının Jeomorfolojisi”, Doç.Dr. Hüseyin KORKMAZ ve Araş.Gör. Atilla KARATAŞ “Hatay İli Mineralli Su Kaynakları”, Doç.Dr. Hüseyin TUROĞLU “İstanbul’da Meydana Gelen Sel ve Taşkınlar”, Doç.Dr. Hüseyin TUROĞLU ve Yrd.Doç.Dr. Hülya CANER “Preliminary assessment on environmental changes in the Lake Van Region (Turkey): palynological implications derived from sediments of Kadim Dam Lake”, Yrd.Doç.Dr. Ahmet Ertek “Jeomorfolojik Birimlerine Göre Trakya’nın Jeomorfolojisi”, Yrd.Doç.Dr. Beyza USTAOĞLU “Türkiye’de A2 Emisyon Senaryosuna Göre Yağış Tutarlarının Olası Değişimi (2010-2099)”, Yrd.Doç.Dr. Cercis İKİEL ve Yrd.Doç.Dr. Beyza USTAOĞLU “Sakarya Deltasının Doğu Kesiminde Kıyı Çizgisi Değişiminin Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama Yöntemleriyle Analizi”, Yrd.Doç.Dr. Duran AYDINÖZÜ ‘‘Küre Dağları Doğu (İnebolu-Sinop Arası) Kesiminin Bitki Örtüsü ile Jeomorfolojik Özellikleri Arasındaki İlişkiler’’, Yrd.Doç.Dr. Hasan ÖZDEMİR “Doğu ve 11 Fiziki Coğrafya Araştırmaları: Sistematik ve Bölgesel Güneydoğu Marmara Bölgesi Arazi Çalışması Notları”, Yrd.Doç.Dr. Hasan ÖZDEMİR “Havza Morfometrisi ve Taşkınlar”, Yrd.Doç.Dr. Akif KARATEPE “Doğal Afet, Çevre ve Toplum Bilinci Kazandırılmasında Coğrafya ve Öğretiminin Yeri ve Önemi”, Yrd.Doç.Dr. Mehmet Akif SARIKAYA “Türkiye’nin Güncel Buzulları”, Yrd.Doç.Dr. Süleyman İNCEKARA “Fiziki Coğrafya (Jeomorfoloji ve Hidrografya) Eğitiminde Öğretim Yöntemleri”, Yrd.Doç.Dr. Ünal Yıldırım “Yüzey Sularının Modellenmesi ve Yönetilmesinde CBS Kullanımına Bir Örnek: Akarçay Havzası Arc Hydro Uygulaması”, Araş.Gör. Atilla KARATAŞ “Fayların Doğal Kaynak Sularının Oluşumu ve Gelişimine Etkileri”, Araş.Gör. Aziz ÖREN “Uygulamalı Hidrografya Bakımından Bir Değerlendirme: 9 Eylül 2009 İkitelli Su Taşkını Afeti”, Araş.Gör. Davut HUT “Tarihi ve Sosyo-ekonomik Yönleriyle Kayışdağı Kaynak Suları”, Araş.Gör. Emre ÖZŞAHİN ve Adem ÖZDER “Antakya Şehri ve Jeomorfolojik Birimler Arasındaki İlişkinin Zamansal Değişimi (Hatay)”, Araş.Gör. Cihan BAYRAKDAR ve Araş.Gör. M. Fatih DÖKER “İstanbul Kuzeyinde Madencilik Faaliyetlerinden Kaynaklanan Mekansal Sorunlara Bir Örnek: Çiftalan Köyü Heyelanları”, Araş.Gör. Yasemin ÖZDEMİR “Büyük Menderes Nehri Havzasının Akarsu Ağı Özelliklerine Morfometrik Yaklaşım” isimli makaleleri kaleme alarak bu kitaba katkıda bulunmuşlardır. Yıldız Hoca, yazdığı İnegöl Havzası (1975) ve Akhisar Havzası (1983) kitapları, günümüzde halen genç jeomorfologlara ve coğrafyacılara önder hoca olmayı ve araştırma metotlarıyla onlara yol göstericiliğini devam ettirmektedir. İkişer ciltten oluşan “Jeomorfoloji’nin Ana Çizgileri I-II” ve “Hidrografya’nın Ana Çizgileri I-II” ders kitapları ise, ülke sathındaki üniversitelerimizin tüm coğrafya bölümlerinde ve coğrafya eğitimi bölümlerinde okutulan nadide eserleridir. Prof.Dr. Ajun Kurter ile kaleme aldıkları “Jeomorfoloji Tatbikatı” (1975; 1986) kitabı ise, ikinci kez basılmasına rağmen halen ülkemizde basılmış, tek uygulamalı jeomorfoloji kitabı olarak rakipsizdir. Hoşgören hocamız, 1987-1996 yılları arasında Türk Coğrafya Kurumu’nun Genel Sekreterliğini titizlikle yapması nedeniyle, son doktora öğrencisi olan Doç. Dr. Deniz Ekinci’nin kurumumuza yaptığı başvuruyla bu kitabın kurum tarafından basılmasını önermiştir. Alınan kurum Yönetim Kurulu Kararıyla D.Ekinci, A.Ertek, B.Gönençgil’den oluşan komisyonun Mart-2010’dan kitabın baskı tarihine kadar olan sürede derlendiği yaklaşık bir yıla aşkın çalışmalarla elinizdeki bu kitap ortaya çıkarılmıştır. Bu gaye ile, Kurum dergisi olan Türk Coğrafya Dergisinde yazdığı bilimsel makaleleri (Türkiye’nin Gölleri, 1994; İstanbul ve Deprem, 2000) ve 1993-2000 yılları arasında kurum dergisinin Yazı Kurulu’nda görev yapmasının yanısıra; Türk Coğrafya Kurumu’nda Yönetim Kurulu Üyesi olarak hoşgörüyle yaptığı değerli katkılarından dolayı Yıldız hocama kurumum adına burada bir kez daha teşekkür etmeyi bir borç biliyorum. Son olarak, kitabın ortaya çıkarılmasında özgün bilimsel eserleriyle, anı notlarıyla ve fotograf destekleriyle katkı veren akademisyen yazarlara ve meslektaşlarımıza burada şükranlarımı sunuyorum. Zaten kitabın nitelikli olarak hacminin artması ve yazarların neredeyse bir yarış içinde kitabın çıkarılmasına eserleriyle katkı vermesi, zannımca HOŞGÖREN’e olan büyük sevgi ve derin saygıdan kaynaklanmaktadır. Kitaptaki her bilimsel yazının başlangıcında Türkçe özetin yanı sıra, İngilizce birer özetin de bulunması, 21. yüzyıl başlarında ülkemizde özellikle fiziki coğrafyacıların ürettiği yayınların; ülkemizde olduğu kadar, Dünya’da yapılan diğer kongrelere ve toplantılara gidildiğinde ya da bu tür toplantıları ülkemizde düzenlediğimizde yabancı araştırmacılara sunulabilecek, Türkiye Fiziki Coğrafya Araştırmalarının genel niteliğini ve kalitesini de gözler önüne sereceği inancını taşımaktayım. TÜRK COĞRAFYASINA büyük katkılar yapmış, nice değerli öğrenciler yetiştirmiş, kıymetli bilimsel eserler sunmuş olan ve yaş haddinden 2008 yılında emekli olan Yıldız Hoşgören hocamıza bu vesile ile bir kez daha nice sağlıklı, mutlu ve huzur dolu yıllar dileriz. Derin saygılarımızla. Y.Doç.Dr. Ahmet ERTEK Türk Coğrafya Kurumu Başkanı Laleli, 23 Haziran 2011 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZLER 7 Prof. Dr. Yunus SÖYLET 8 YÖK Üyesi ve İstanbul Üniversitesi Rektörü Emeritus Prof. Michael CROZIER 9 President of The International Association of Geomorphologists Y.Doç.Dr. Ahmet ERTEK 10-11 Türk Coğrafya Kurumu Başkanı PROF. HOŞGÖREN’İN YAŞAM ÖYKÜSÜ VE HAKKINDAKİ ANILAR 15 Hocam, Prof. Dr. Mehmet Yıldız HOŞGÖREN 19-28 Deniz Ekinci Sevgili Ağabeyim M. Yıldız HOŞGÖREN’e 29 İbrahim ATALAY Yıldız Hoca ile İki Anı Bir Fotoğraf 30 Ahmet ERTEK Değerli Bir Meslektaşım ile Erzurum’da 31-32 Ali SELÇUK BİRİCİK İnsan Olarak HOŞGÖREN!... 33-34 Hayriye SAYHAN Arazi Not Defterinden: İç Anadolu Arazisinde 35-37 Wegener Kuramı! Meral AVCI Çizim Zevki ve Kartografyadan Seçilmiş Konular 38-40 Sedat AVCI Doğu ve Güneydoğu Marmara Bölgesi Arazi Çalışması Notları 41-51 Hasan ÖZDEMİR Disiplinli, Titiz, Çalışkan ve Mütevazı Bir İnsan 52 Suna İZLE ESERLER İstanbul Boğazı Niçin Boğaziçi’nde Açılmıştır? 55-102 Prof. Dr. A. M. Celal ŞENGÖR Time-Elapse Heterogeneity Measurement In Two Sedimentary Rocks: 103-112 Implictions for CO2 Sequestration Prof. Dr. Ali Osman ÖNCEL Yer İlimleri 113-126 Prof. Dr. Ali SELÇUK BİRİCİK Şehirleşmenin Sıcaklık Trendleri Üzerine Etkileri ve 127-136 Şehirsel Isı Adası Kavramı Prof. Dr. Barbaros GÖNENÇGİL Ağva (İstanbul) Dolayının Hidrojeolojisi 137-152 Prof. Dr. Halil Murat ÖZLER - Linda VANLIOĞLU Gebze ve Dilovası’nın (Kocaeli) Hidrojeolojik İncelenmesi 153-202 Prof. Dr. Halil Murat ÖZLER - Arş. Gör. Seval KARAMAN Türkiye’de Karstlaşma ve Karst Ekolojisi 203-222 Prof. Dr. İbrahim ATALAY Eber ve Akşehir Göllerinin Hidro - Klimatik Trend Analizi 223-240 Prof. Dr. Mehmet Ali ÖZDEMİR - Arş. Gör. Muhammet BAHADIR Moleküler Biyocoğrafya: 241-266 Gelişimi, Kapsamı, Paleobiyocoğrafya ve Biyolojik Çeşitlilik Açısından Bir Değerlendirme Prof. Dr. Meral AVCI Pırnal Meşesi (quercus ilex)’nin Türkiye’de Coğrafi Yayılışı, 267-278 Ekolojik ve Floristik Özellikleri Prof. Dr. Nurten GÜNAL Batman’da Yaşanan Sel ve Taşkın Olaylarının 279-300 (31 Ekim-1 Kasım 2006) Sebep ve Sonuçları Prof. Dr. Saadettin TONBUL - Yrd. Doç. Dr. Murat SUNKAR Türkiye’de Nüfusun Deprem Bölgelerine Göre Dağılımı (1935-2010) 301-326 Prof. Dr. Sedat AVCI Yalıtaşı Araştırmalarında SEM/EDX ve XRD Analizlerinin Katkısı Hakkında Bir Not 327-334 Doç. Dr. Ahmet Evren ERGİNAL Gülüç Çayı Havzası’nın Jeomorfolojisi 335-368 Doç. Dr. Deniz EKİNCİ Gülüç Çayı Havzası’nın Hidrografya ve Uygulamalı Hidrografya Özellikleri 369-406 Doç. Dr. Deniz EKİNCİ Hatay İli Mineralli Su Kaynakları 407-424 Doç. Dr. Hüseyin KORKMAZ - Arş. Gör. Atilla KARATAŞ İstanbul’da Meydana Gelen Sel ve Taşkınlar 425-444 Doç. Dr. Hüseyin TUROĞLU Preliminary Assessment on Environmental Changes In The Lake Van Region (Turkey): 445-458 Palynological Implications Derived From Sediments Of Kadim Dam Lake Doç. Dr. Hüseyin TUROĞLU - Yrd. Doç. Dr. Hülya CANER Doğal Afet, Çevre ve Toplum Bilinci Kazandırılmasında 459-472 Coğrafya ve Öğretiminin Yeri ve Önemi Yrd. Doç. Dr. Akif KARATEPE Türkiye’de A2 Emisyon Senaryosuna Göre Ortalama Yağış Tutarlarının 473-484 Olası Değişimi (2010 - 2099) Yrd. Doç. Dr. Beyza USTAOĞLU Sakarya Deltasının Doğu Kesiminde Kıyı Çizgisi Değişiminin 485-494 Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama Yöntemleriyle Analizi Yrd. Doç. Dr. Cercis İKİEL - Yrd. Doç. Dr. Beyza USTAOĞLU Küre Dağları Doğu (İnebolu-Sinop Arası) Kesiminin Bitki Örtüsü ile 495-506 Jeomorfolojik Özellikleri Arasındaki İlişkiler Yrd.Doç.Dr. Duran AYDINÖZÜ Havza Morfometrisi ve Taşkınlar 507-526 Yrd. Doç. Dr. Hasan ÖZDEMİR Türkiye’nin Güncel Buzulları 527-544 Yrd. Doç. Dr. Mehmet Akif SARIKAYA Fiziki Coğrafya (Jeomorfoloji ve Hidrografya) Eğitiminde 545-560 Öğretim Yöntemleri Yrd. Doç. Dr. Süleyman İNCEKARA Jeomorfolojik Birimlerine Göre Trakya’nın Jeomorfolojisi 561-586 Yrd. Doç. Dr. T. Ahmet ERTEK Yüzey Sularının Modellenmesi ve Yönetilmesinde 587-622 Cbs Kullanımına Bir Örnek: Akarçay Havzası Arc Hydro Uygulaması Yrd. Doç. Dr. Ünal YILDIRIM Tarihî ve Sosyo-ekonomik Yönleriyle Kayışdağı Kaynak Suları 623-636 Arş. Gör. Dr. Davut HUT Büyük Menderes Nehri Havzasının 637-658 Akarsu Ağı Özelliklerine Morfometrik Yaklaşım Arş. Gör. Dr. Yasemin ÖZDEMİR Fayların Doğal Kaynak Sularının Oluşum ve Gelişimine Etkileri 659-670 Arş. Gör. Atilla KARATAŞ Uygulamalı Hidrografya Bakımından Bir Değerlendirme 671-688 9 Eylül 2009 İkitelli Su Taşkını Afeti Arş. Gör. Aziz ÖREN İstanbul Kuzeyindeki Madencilik Faaliyetlerinden Kaynaklanan 689-700 Mekânsal Sorunlara Bir Örnek: Çiftalan Köyü Heyelanları Arş. Gör. Cihan BAYRAKDAR, Araş. Gör. Mehmet Fatih DÖKER Antakya Şehri ve Jeomorfolojik Birimler Arasındaki İlişkinin 701-722 Zamansal değişimi (Hatay) Emre ÖZŞAHİN, Adem ÖZDER